Wat is de link tussen vissers in Finland en onze garnaalvissers te paard?
Van Rusland tot Spanje, van Amerika tot Engeland en van Zuid-Korea tot Italië: onze garnaalvissers zijn bekend tot in de verste uithoeken van de wereld. Wist je dat ook de kerstman, in het verre Lapland, een grote fan is?
Dat danken we aan een bijzondere vissersgemeenschap uit Zweden en Finland.
Dipnet-visserij in Kukkola
Langs de Tornio-rivier, een natuurlijke grens tussen Zweden en Finland, ligt Kukkola: een traditioneel vissersdorp in Lapland. Kukkola staat bekend voor de ambachtelijke manier waarop al meer dan 500 jaar witvis wordt gevangen. De vissers maken hiervoor gebruik van een zogenaamd dipnet of lippo met een lange steel. Deze doet dienst als een verlenging van de arm. Vanop de oever, boten of vanop zelfgebouwde houten constructies (krenkku) die in de rivier telkens opnieuw op- en afgebouwd worden, worden de vissen vanop de bodem van de rivier opgeschept. Ook de bereiding van de witvis gebeurt al eeuwen op dezelfde manier. De vissen worden schuin ingesneden, op een houten stok gespiesd en vervolgens geroosterd boven een open vuur. Een bad in zout water zorgt op het einde voor de heerlijke, pure smaak van de vis, waarvan het vlees van de graat valt.
De witvis wordt op houten stokken geroosterd boven het vuur (© Jaakko Heikkilä).
De weg naar UNESCO… loopt langs Oostduinkerke
Sinds 2017 is deze manier van vissen (en de cultuur errond in de Tornio-vallei in Fins en Zweeds Lapland) erkend als immaterieel cultureel erfgoed door Zeden en Finland. Deze landen werken nu ook samen om deze traditie een plaats te geven op de UNESCO Representatieve Lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid. En zo komt de garnaalvisserij te paard in Oostduinkerke in het vizier. Om hun dossier goed voor te bereiden, zakte een Fins-Zweedse delegatie in juni 2019 af naar Oostduinkerke. voor een tweedaagse ontdekkingsreis. Op de agenda: een ochtendlijke visdemonstratie van de garnaalvissers te paard, een spoedcursus netten breien, een bezoek aan het NAVIGO-museum én een overleg met de partijen betrokken bij het UNESCO-dossier van de garnaalvisserij te paard in 2013. De ‘dipnetters’ vertrokken zo terug naar huis met de nodige dosis inspiratie voor hun eigen UNESCO-avontuur.
Een ‘dipnet’-visser haalt zijn vangst binnen vanop een ‘krenkku’ (© Jaakko Heikkilä)
Sindsdien heeft het NAVIGO-museum regelmatig contact met deze gemeenschap om hen te helpen met hun UNESCO-dossier dat in 2022 wordt ingediend. Dit najaar was het museum daarvoor al te gast als spreker op twee Fins-Zweedse studiedagen. Tegenwoordig verloopt dit alles (helaas) virtueel, maar eerder had wetenschappelijk medewerker Ruth Pirlet al het geluk om deze vissersgemeenschap op te zoeken in hun eigen habitat. In november 2019 trok ze immers naar Lapland voor het Borderless cultural heritage and UNESCO-symposium. Ze maakte er kennis met een hele reeks immaterieel cultureel erfgoedpraktijken uit Zweden en Finland (zoals de Finse saunacultuur, de muziekcultuur in Kaustinen, de visserijcultuur in de Tornio-rivier en de vertelcultuur in Zweden), maar mocht ook het ambacht van onze garnaalvissers te paard presenteren. En voor het verhaal van onze in geel gehulde vissers op hun indrukwekkende Brabantse trekpaarden, maakte zelfs de Kerstman graag tijd in zijn drukke agenda. Een selfie met Ruth én de poster van de paardenvissers kon niet ontbreken… een fan was geboren.
