Baaldjes Kruus 'spreekt': wie waren J. Allaeys en I. Titeca?
Tijdens de restauratie van het kapelletje van de zalige Idesbald, bekend als Baaldjes Kruus, dook een stukje verborgen geschiedenis op.
De witte verf ging eraf. Laag na laag. Wat kwam naar boven? Graffiti. Namen, ingekrast in het metselwerk. Zo onder meer J. Allaeys en I. Titeca. Wellicht bedevaarders die hier kwamen smeken om een goede vangst, een rijke oogst of een behouden thuiskomst.
Graffiti uit vervlogen tijden
Het kapelletje kreeg een grondige opknapbeurt en het houten kruis werd vernieuwd. Vochtbestrijding, metselwerk herstellen, het deurtje ter afsluiting van de nis en het ijzeren kruis bovenop het kapelletje oppoetsen.
Gemeentearcheoloog Alexander ontdekte iets bijzonders: graffiti van bedevaarders.
Namen die ze inkerfden, toen ze hier stonden te bidden. De namen J. Allaeys, I. Titeca een reeks initialen waren duidelijk te lezen.
Wie waren ze? Wanneer leefden ze? Hebben ze nog familie in Koksijde? Weet je meer over deze namen?
Gemeentearcheoloog Alexander ontdekte iets bijzonders: graffiti van bedevaarders.
Paardenvissers kwamen hier bidden
Baaldjes Kruus staat op een symbolische plek.
Onder de kapel liggen de bouwresten van de kapittelzaal van de Duinenabdij. Daar werden in 1623 minstens 2 loden kisten gevonden, waaronder die met de vermeende resten van abt Idesbald. Die vondst maakte deze plaats heilig.
Paardenvissers en landbouwers kwamen er hun hoop uitspreken. Voor een goede vangst. Voor een rijke oogst. Vooral de Roesschaert, de kwelduivel van de vissers, maakte hen bang. Een duivel met rosse baard, groene ogen en de bek van een kabeljauw.
Half mens, half vis.
Zag je hem op zee?
Dan moest je vrouw naar Baaldjes Kruus om te bidden. Met maretak en donderkruid mee. Daarna moest ze de kruiden in zee gooien terwijl ze verwensingen riep naar de Roesschaert. O ja, ze moest ook nog een stuk van haar rok afsnijden en aan het kruis binden.
Was je vrijgezel?
Dan moest je snel een lief zoeken om dit ritueel te doen.
Gebouwd door de laatste monniken
De 5 laatste monniken van de Duinenabdij bouwden het kapelletje op hun heilige plek. Sinds de 17e eeuw verbleef de gemeenschap in Brugge. De laatste monnik, Nicolaas de Roover (1750-1833), stierf op 23 maart 1833.
Voor 1819 stond hier een houten kruis: Baaldjes Kruus. Dat werd in 1798, tijdens de Franse revolutie, gestolen door Franse soldaten, in stukken geslagen en verbrand. De monniken bouwden dit stenen kapelletje ter vervanging. In 1983 werd er een levensgroot houten kruis bij het kapelletje gezet en die is nu vernieuwd.
De 5 laatste monniken van de Duinenabdij bouwden het kapelletje op hun heilige plek.
Oproep: ken je J. Allaeys of I. Titeca? Is hij één van je voorouders? Laat het ons weten: info@tenduinen.be
Beschermd en geliefd
Sinds 30 oktober 1985 is Baaldjes Kruus een beschermd monument. De bedevaart blijft bestaan. Elk jaar, op de eerste maandag na 18 april (feestdag van Idesbald), komen mensen hier bidden. De traditie leeft, niet in het minst dankzij het Idesbaldgenootschap.
En nu kennen we ook de namen van sommige bedevaarders. Ingekrast in steen. Voor altijd bewaard.
De context: vondst van de loden kist in 1623
Om het belang van dit kapelletje te begrijpen, moet je teruggaan naar 1623.
Op 13 november 1623 ontdekten monniken onder het puin van de verwoeste kapittelzaal een loden kist met een lichaam dat zij als dat van Idesbald beschouwden. Deze vondst gebeurde tijdens de systematische afbraak van de oude abdijsite, die de monniken zelf organiseerden om bouwmateriaal te verzamelen voor hun nieuwe vestiging.
Als voormalig beheerder van polders in Zeeland was abt Bernard Campmans (1623-1642) bedreven in bedijkingstechnieken. Volgens de verslaggever, Theodoor Pybes, slaagde hij er vanwege die kennis in het water, dat zich boven de kapittelzaal had verzameld, af te leiden via een kanaaltje. Daardoor kon de kist veilig worden geborgen.
Het lichaam in de kist bleek na meer dan 450 jaar nog ongeschonden te zijn. Dat leidde tot een sterke devotie.
Van Idesbaldus tot de zalige Idesbald
Idesbaldus was de derde abt van de Duinenabdij (1155-1167), de eerste die uit de eigen gemeenschap werd verkozen. Hij overleed in 1167 en werd begraven in een loden kist. Dat was wel vaker gebruikelijk.
Na de ontdekking van de kist in 1623 werden aan Idesbald verschillende mirakels toegeschreven. Hij werd aangeroepen door vissers voor een behouden terugkeer, door zwangere vrouwen voor bijstand bij de bevalling en tegen koorts en reuma. Pas in 1894 werd Idesbald door paus Leo XIII zalig verklaard.
In 2015 werd wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd op de loden kist in de Potterie te Brugge. De verrassende conclusie was dat de aangetroffen resten niet die van abt Idesbald kunnen zijn, aangezien die zeker meer dan 3 eeuwen jonger bleken. Vermoedelijk zijn het de resten van een andere abt, overleden omstreeks 1500.
Die vaststelling neemt niets weg van de historische en devotionele waarde van het kapelletje. Dat blijft een tastbare herinnering aan de rijke geschiedenis van de Duinenabdij en de volksdevotie die al eeuwenlang leeft in de Westhoek.
Hedendaagse betekenis
Het kapelletje blijft tot vandaag een belangrijk bedevaartsoord.
Het Genootschap van de Zalige Idesbald, opgericht in 1994, organiseert sinds 1994 jaarlijks een bedevaart naar 'Baaldjes Kruus' op de 1e maandag na 18 april.
Deze traditie wordt georganiseerd in samenwerking met de Pastorale Eenheid Ster der Zee en het gemeentebestuur van Koksijde. Vooral paardenvissers en landbouwers komen hier hun hoop uiten op een goede vangst en oogst.