"We doen het voor de verhalen, de historische waarde van onze vondsten"

PlattelandsTV volgt het duo tijdens het programma Metaalstrijd. Wat komt er boven? Een middeleeuws mes, een zegelstempel, een kanonskogel. Tij-dingen groef met hen mee op zoek naar antwoorden.

Tij-dingen: Wanneer en waarom beet de detector-microbe je? Herinner je de allereerste biep nog?

Bernard Sinnaghel: "Ik ben al meer dan 20 jaar metaaldetectorist. We waren toen nog met niet veel en het was niet zo eenvoudig om een detector te vinden. Nu heeft bijna iedereen er één. Dat maakt het moeilijker om nog iets te ontdekken. Mijn eerste echte vondst? Een zakmesje. Ik was zo blij als een kind. Mijn vader verzamelde zakmessen, dus dat maakte het extra bijzonder."

Jean-Pierre Coulier: "Mijn 1e metaaldetector kocht ik 10 jaar geleden, maar het is pas toen ik 3 jaar geleden met pensioen ging dat het uit de hand liep. Als de velden vrij zijn, moet ik erop. Dat is eigenlijk van juli tot november, wanneer de akkers nog niet ingezaaid zijn. De microbe kreeg ik te pakken toen ik aan het tennissen was met vrienden in Veurne. Eén van de kinderen was toen aan het speuren op een stuk veld naast het terrein en vond een kogel. Een week later kocht ik mijn eigen toestel en mijn 1e vondst… was ook een kogel."

T-d: Wat doet het met je als je iets uit de grond haalt dat eeuwen onzichtbaar was?

Jean-Pierre: "Het vinden op zich geeft een kick. Want je ontdekt iets dat daar al honderden, soms duizend jaar ligt. Maar dan begint het pas. Van waar komt het? Wie heeft het gedragen? Wat is de geschiedenis van dat voorwerp? De verhalen erachter zijn minstens even boeiend. Bovendien is het contact met de boeren ook aangenaam. Ze contacteren Bernard en ik spontaan: 'Wil je komen zoeken? Ik ben een stuk van mijn tractor kwijt'. Sowieso nemen we ook rommel mee als we afval vinden op een veld."

Bernard: "Het blijft me verwonderen. Je ziet dat een bepaald voorwerp oud is, maar wat is het? Ik neem het dan mee naar huis om te kuisen met een tandenborstel en laagje per laagje kom je dichter bij het verleden. En dan begint het zoeken. Vroeger was dat nog via boeken of encyclopedieën. Nu gaat dat sneller via allerlei forums. Ik vond ooit eens een klomp lood met een tekening op. Ik heb het voorzichtig bewerkt en het bleek een potje te zijn waarover archeologen het nog altijd niet eens zijn. Is het een inktpotje? Of een drinkbakje voor vogels? Het pas perfect in je hand, dus is het volgens mij een inktpotje. Ik ken veel zoekers en nog niemand haalde iets gelijkaardigs boven."

T-d: Mag je zomaar op het strand of in de duinen gaan zoeken naar vondsten?

Jean-Pierre: "De instap is laag. Je moet wel toestemming krijgen (kader). Het is een gentleman's agreement: er wordt verwacht dat je de regels naleeft. Welke zijn die? Toelating vragen voor je een (privé)terrein betreedt, niet zoeken op archeologische sites, niet 's nachts of op ingezaaide akkers. En putten gooi je terug dicht."

Bernard: "In de duinen of bossen mag je zelfs niet speuren. Ik was één van de eersten die een vergunning kreeg. In 2005 moet dat geweest zijn."

T-d: Waar klopt je detectorhart het hardst?

Bernard: "Het hardst? Wanneer ik samen met Jean-Pierre de akkers afloop. Daar heb je het meest kans om oude voorwerpen te vinden. Speuren op het strand, beschouw ik als een vorm van yoga. Na 3 uur ben ik uitgewaaid, thuis neem ik dan een douche en kruip ik in bed. De oudste vondsten op het strand link je meestal met Operatie Dynamo tijdens WO II. Redelijk recent dus."

Jean-Pierre: "Alles heeft zijn charme. Behalve een omgeploegde akker, dat is een drama. Hoogtes en laagtes, daar kan een metaaldetector niet goed mee overweg. Een pas gerooid aardappelveld is ideaal. Dan ligt dat plat en doet de elektrisch-magnetische straling het werk. Net als Bernard hou ik ook wel van het strand, maar dan meer als een avondwandeling wanneer de akkers ingezaaid zijn."

T-d: Wat is je top 3 van mooiste vondsten?

Jean-Pierre: "Een griffioenfibula. De gesp van een ruiter en een zilveren hangertje dat ik vond in Bulskamp. Vooral voor het verhaal. Het was een hangertje dat borelingen kregen. Er stond een jaartal in, 1935, en de naam van een vrouw. Ik kon achterhalen wie het was, maar zij was al overleden. Ik heb het toen gebracht naar haar weduwnaar die zelfs niet afwist van het bestaan van dat hangertje. Zijn vrouw verloor het waarschijnlijk tijdens haar jeugd. Mensen vragen me soms: 'Is die vondst veel waard?' Maar je moet het niet doen om rijk te worden, wel voor de historische waarde."

Bernard: "De zegelstempel van Eustace Nokerboon – ten tijde van Gwijde van Dampierre (1226-1305) werd hij gevangen gezet. Op plek 2 een middeleeuws mes om brood te snijden en ten 3e nog de 'voetjes' van middeleeuwse kandelaars."

T-d: Heb je al een vondst zien terugkeren in een vitrine of een museum? Hoe voelde dat?

Bernard: "Ja, al verschillende keren. Pieterjan Deckers, een professor archeologie aan de KU Leuven, komt dikwijls langs. Een paar van mijn vondsten, zoals fibula's en ruitersporen, werden opgenomen in één van zijn boeken. En waren al te zien in tijdelijke tentoonstellingen in het Romeins Archeologisch Museum (RAM) in Oudenburg of het Abdijmuseum, hier in Koksijde."

Jean-Pierre: "De griffioenfibula. Naast een tentoonstelling werd hij ook opgenomen in een boek van Pieterjan Deckers. De meeste voorwerpen die ik vind, werden al eens gevonden: denk dan aan Spaanse of Romeinse munten."

T-d: Wat is het grootste misverstand rond metaaldetectie?

Bernard: "Heel simpel. Wie niet thuis is in metaaldetectie, denkt dat we zoeken naar schatten. Dat klopt niet. Ik zoek voor het plezier. De helft van de tijd vind je niks of alleen oude rommel. Schatten? Ik verwacht zelfs niet om dat te vinden. Het zijn bijna altijd losse stukken. Maar als ik dan eens een zilveren zegelstempel vind, geeft dat een wow-gevoel. Dat is dan een vondst die mijn vrouw ook zal bekijken."

Jean Pierre: "Onze vereniging Metaalstrijd werd opgericht om die misverstanden uit de weg te ruimen. Zodat de mensen niet langer denken dat we 'weirdo's' zijn op zoek naar een zilver- of goudschat. Het is een mooie hobby. Een mix van zoeken, bewaren en geschiedenis ontrafelen. We zoeken naar de verhalen achter onze vondsten."

T-d: Jullie willen jongeren meekrijgen?

Jean-Pierre: "We willen dat ze op een juiste manier leren zoeken. Daarom ook dat we Battledays organiseren. Zoekdagen waarin vondsten worden geïdentificeerd, geregistreerd en van deskundig commentaar voorzien. Vanaf volgend jaar organiseren we die speciaal voor scholen. Een tiental scholen engageren zich al hiervoor. Eind november kwam een school uit Veurne al eens proeven. Tijdens de les STEM maakten de leerlingen een metaaldetector in karton en die testten ze uit."

T-d: Wat is een goed toestel voor starters en wat moet je vooral níet doen?

Bernard: "Misschien leen je best eerst een toestel van iemand. Zo weet je of je het graag doet. Anders belandt de metaaldetector na 3 maanden in je kast. Begin met een basistoestel van 200 à 300 euro. Stap pas later over naar een duurder model."

Jean-Pierre: "Een basistoestel kost 200 euro, net als mijn eerste detector. Hoe meer ze kosten, hoe gevoeliger ze zijn. Maar zoals Benard al zei, begin je best met een goedkoop toestel. Daarmee raak je al een heel eind. Alleen op nat zand werken de goedkoopste modellen niet goed."

T-d: PlattelandsTV volgt jullie: wat hoop je dat kijkers meenemen na die reportage?

Jean-Pierre: "Ik zie het vooral als reclame voor onze vereniging en metaaldetectie in het algemeen. Zodat mensen beseffen dat je niet altijd mooie dingen vindt en dat je bv. ook afval moet opruimen. Het is televisie, de vondsten zijn echt, maar worden normaal niet tijdens de uitzending ontdekt. De locatie klopt wel. We kunnen niet verwachten dat een filmploeg ons 3 weken volgt in de hoop dat er iets moois ons pad kruist. We willen onze hobby in een mooi daglicht stellen. En er tegelijk voor zorgen dat andere hobbyisten de regels volgen. Alles mooi aangeven aan Onroerend Erfgoed, is daar een voorbeeld van. Archeologen brengen de locaties van onze vondsten in kaart en zo ontdekken ze patronen. Televisie blijft natuurlijk entertainment."

Bernard: "Sinds de uitzendingen stijgt ons ledenaantal sneller. We hebben nu 160 betalende leden en meer dan 1.000 volgers in onze Facebookgroep - waaronder veel experten."

T-d: Wat vertelt de klank je al (toonhoogte, stabiliteit) voor je graaft?

Bernard: "Je moet inderdaad je metaaldetector kennen. Ik schakel bv. het geluid voor ijzer uit omdat ik anders op te veel afval stoot. Dan reageert het toestel alleen op grote stukken. Je kan ook altijd kijken op je display. Ik hoor bv. snel of het om koper of brons gaat. In 9 op 10 gevallen gaat het dan om oorlogstuig."

Jean-Pierre: "Elke machine heeft zijn eigen frequentiehoogtes en op basis daarvan weet je: 'dit is iets.' Natuurlijk moet je wel beseffen dat zilver en zilverpapier voor hetzelfde geluid zorgen. Net als het 'lipje' van een blikje. De grens tussen schat en rommel is heel klein. Als je een veelbelovende 'biepbiepbiep' hoort, begin je te graven. Is het rommel? Dan gooi je het netjes weg."

Wat Metaalstrijd doet

Metaalstrijd is een Vlaams initiatief dat zich richt op de metaaldetectie en is zowel een tv-programma als een vzw. De vzw wil metaaldetectie promoten, gemeenschappen stimuleren, en een brug slaan tussen hobbyisten en de erfgoedsector door bijvoorbeeld zoekdagen en educatieve projecten voor scholen te organiseren.

Promotie: Het tv-programma, dat sinds 2023 op PlattelandsTV wordt uitgezonden, toont hoe teams met metaaldetectors naar historische objecten zoeken in Vlaamse velden.

Vzw: Metaalstrijd werkt aan het toegankelijker maken van de hobby, behartigt de belangen van detectoristen en stimuleert samenwerking tussen detectoristen, overheden, archeologen en erfgoedverenigingen.

Evenementen: Ze organiseren zoekdagen waar amateurdetectoristen samen velden onderzoeken, en speciale "junior Battledays" voor scholen. Tijdens deze evenementen worden vondsten gedetermineerd, geregistreerd en van deskundig commentaar voorzien.

Educatie: De vzw biedt ook opleidingen aan over regelgeving, het reinigen en bewaren van vondsten en de historische context ervan.

Partnerschappen: Ze werken samen met scholen en bieden leerbundels en andere ondersteuning aan voor educatieve projecten, zoals de junior Battledays.