Middeleeuwse walvisbotten herschrijven onze geschiedenis
De grijze walvis zwom ooit rond in onze Noordzee. Maar veel eerder dan gedacht verdween deze kolos voorgoed uit Europese wateren.
Tijdens de opgravingen op Koksijde Golf ter Hille (2009–2011) vonden archeologen meer dan 30 walvisbotten tussen het voedselafval van middeleeuwse nederzettingen. Het grootste aantal ooit gevonden op Vlaamse bodem. Van waar kwamen die?
Walvissen in de Noordzee
Bij die botten bleken fragmenten te zitten van de grijze walvis (Eschrichtius robustus). Vandaag zwemt dit dier alleen nog in de Stille Oceaan, maar tijdens de middeleeuwen kwam hij ook voor in de Noordzee. Tot voor kort dachten wetenschappers dat de soort pas in de 18e eeuw verdween, door grootschalige walvisjacht. Nieuw onderzoek van de Universiteit van Trondheim gooit die tijdlijn overhoop.
De Noorse onderzoekers gebruikten geavanceerde koolstofdatering op 84 walvisbotten uit heel Europa. Hun conclusie? De grijze walvis verdween al tussen de 12e en 14e eeuw uit de oostelijke Noord-Atlantische Oceaan.
Middeleeuwse walvisjagers
Dat is eeuwen voor de grote industriële walvisjacht begon. Toch speelden middeleeuwse jagers waarschijnlijk een grote rol bij het verdwijnen van deze walvissoort.
Ooit zwom deze zeereus in onze Noordzee.
Langs de Europese Atlantische kust joegen verschillende volkeren op walvissen: Scandinaviërs, Basken, Normandiërs, Vlamingen en Portugezen. Ze hadden het vooral gemunt op de grijze walvis. Waarom? Omdat die dicht bij de kust zwom en makkelijk te vangen was.
Meer dan een curiositeit
Deze vondst maakt duidelijk dat kustbewoners in de middeleeuwen in contact kwamen met enorme zeedieren. Zijn de botten in Koksijde afkomstig van jacht, aangespoelde dieren of handel? Dat blijft een vraagteken.
1e soort die verdween
De grijze walvis is een droevige primeur: het is de enige walvissoort die volledig uit een oceaan verdween. Vandaag leven er nog grijze walvissen in de Stille Oceaan, maar in de Atlantische Oceaan zijn ze voorgoed geschiedenis.
De vondsten in Koksijde bewijzen dat onze voorouders 1.000 jaar geleden actief op walvissen joegen. Een vergeten hoofdstuk van onze maritieme geschiedenis.
Wetenschappelijke doorbraak
De ontdekking van Koksijde speelde hierin een sleutelrol. De internationale studie verscheen in het vakblad Quaternary Science Reviews. Uit België werkte Alexander Lehouck van Onroerend Erfgoed Koksijde mee aan dit onderzoek. Dat een lokale opgraving nu bijdraagt aan een internationale primeur, maakt de ontdekking heel bijzonder.
In 2026 organiseert Gemeente Koksijde activiteiten waarbij je meer leert over dit onderzoek. Hou de websites van Abdijmuseum Ten Duinen en Koksijde Golf ter Hille in de gaten.