In de herfst, wanneer oranje bessen de duinen kleur geven, valt duindoorn het meest op. Je kunt de zurige lucht van de bessen, die rijk zijn aan vitamine C, zelfs ruiken.
Wist je dat alleen de vrouwelijke struik van de duindoorn bessen draagt?
Wie in het najaar wandelt door de duinen komt ze ongetwijfeld tegen: de duindoorn. Dit is een grote struik met grijsgroene blaadjes en oranje bessen. Die bessen worden door veel trekvogels gegeten. Ze zijn rijp net op het moment dat duizenden lijsters en andere zangvogels de duinen passeren op weg naar hun overwinteringsgebieden. De extra energie die de bessen geven, hebben ze dan hard nodig. Ook bastaardsatijnvlinders houden van duindoorns. Ze leggen hun eieren op de plant. Groepen rupsen spinnen cocons en leven daarin tot ze verpoppen. Soms zit een duindoornplant helemaal vol met die witte spinsels. Duindoorn groeit op kalkrijke plekken in het duingebied. De plant komt voor van West-Europa tot in China.
Dronken vogels
Vogels die in het najaar langs onze kust trekken, zoals de kramsvogels en de koperwieken, eten de duindoornbessen op. Deze vogels zijn vanuit Scandinavië op weg naar warmere streken in Zuid-Europa en sterken aan door het eten van duindoorn- of vlierbessen. Als de bessen goed rijp zijn, gisten ze. Je komt dan dronken kramsvogels of koperwieken tegen in het duingebied.
Een foto van de kramsvogel - copyright: Bengt Nyman
Bacterie als huisgenoot
Heel bijzonder is dat de duindoorn samenleeft met een bacterie. Deze bacterie zit in kleine knolletjes aan de wortels van de plant. De bacterie bindt stikstof uit de lucht en geeft dit door aan de duindoorn als voedingsstof. Omgekeerd maakt de duindoorn suikers uit zonlicht en koolzuurgas aan en geeft die door aan de bacterie. Deze vorm van samenleven noemen we symbiose. Zowel de bacterie als de duindoorn hebben er voordeel bij en ze zitten elkaar niet in de weg.
Tussen je boterham of als aperitief
De oranje bessen zijn wat zuur van smaak en rijk aan vitamine C. Je kunt er jam van maken, maar hoe je de bessen plukt, is een vak apart. De truc is een paar takjes met bessen afknippen, die in de vriezer leggen en na het invriezen haal je de bessen er makkelijk af. Wist je dat de Koksijdse likeur Duno gemaakt is op basis van duindoornbessen?
Duindoorn geeft goede bescherming
Duindoorn groeit een halve meter per jaar. Daarom heeft de struik, net als helm, geen last van stuivend zand. De duindoorn is bekleed met stervormige schubjes en die beschermen de plant tegen verdamping. De schubben schermen de struik af van direct zonlicht. Ze zijn met lucht gevuld en geven de struik de grijs-zilverachtige kleur.
Heel bijzonder is dat de duindoorn samenleeft met een bacterie
Wortelknolletjes op duindoorn
Duindoorn is een belangrijke plant voor het duin, want hij brengt via wortelknolletjes stikstof in de bodem. Die meststof gebruikt duindoorn deels zelf, maar er blijft voldoende over om de groei van andere planten mogelijk te maken. In de buurt van duindoorns zie je dan ook vaak dichte vlierbosjes en een bodembegroeiing van brandnetels en braam. De duindoorn vormt zo een belangrijke schakel in de duinlevensgemeenschap. De bessen en bladeren dienen als voedselbron voor allerlei planten en dieren. De doornige struiken bieden een schuilplaats voor wild (reeën) en broedplaats voor veel vogelsoorten. De plant is voor de vorming van de wortelknolletjes die het stikstof binden afhankelijk van een bacterie. Er worden geen knolletjes op oudere wortels gevormd, en oudere wortels vormen geen jongere worteldelen. Na ongeveer 7 jaar is het aantal knolletjes sterk verminderd en voor 80 procent afgestorven. Na 10 tot 15 jaar sterft de duindoorn langzamerhand af en nemen andere soorten de plaats in.
Een groep duindoornstruiken is meestal afkomstig uit één ouderplant. Ondergrondse wortelstokken zorgen voor nieuwe planten. De groep bestaat dan uit stekken van één plant, en de bijbehorende struiken zijn óf vrouwelijk óf mannelijk.
Bron: Stichting Duinbehoud (Marc Janssen)
Tip
Bessenwandeling op zaterdag 24 september van 14 tot 16 uur. Zuid-Abdijmolen (J. van Buggenhoutlaan). Gratis, maar schrijf je wel in: duinenhuis@koksijde.be Een herboriste toont je welke bessen je beter met rust laat.
